Dijital Çağda Ebeveyn Olmak

Ön not

Bu yazı dip notta yer alan sunum-konferanstan aldığım notları üzerinden tarafımca yapılan eklemeler ve yorumlarla yazılmıştır . Günümüzde özellikle ebeveyn olan yetişkinler ve de  akademik eğitim süreçlerinin içinde yer alan tüm birim ve bireylerce özellikle dikkat edilmesi gereken son derece günce ve özemli bir konudur . Not ve bilgilere kişisel düşünce ve yorumlarımı parantez içlerinde italik olarak ekledim. Yararlı olacağına inandığım için notlarımı paylaşıyorum .

Dijital Çağda Ebeveyn Olmak

Çocukların akademik başarılarını etkileyen faktörler nelerdir  sorusuna verilen  bilimsel araştırma sonuçları aşağıdaki gibidir .

(Oranlar düşükten , yükseğe doğru sıralanmıştır )

1-     Okul Müdürü

( A.A Yorum: Sürpriz bir faktör olarak dikkat çekici hiç şüphesiz , ilk altı içinde pek düşünüldüğünü sanmıyorum  . Bir  okul müdürünün duruşu ,vizyonu , yaklaşımı ve yönetimi  akademik başarının en önemli faktörlerinden biri olduğu ifade ediliyor . )

2-     Okulun fiziki şartlar 

3-     Arkadaşlar  

4-     Ev ortamı

5-     Öğretmenler

(  Oran ikinci en yüksek faktör . Hiç tartışmasız akademik başarının en önemli faktörlerinden değerli öğretmenlerimiz . Günümüzde cocuk ya da yetişkinlerin maruz kaldıkları baş döndürücü hızdaki gelişen ve yayılan  özelliklede teknolojik icatlar   , dijital platformalar , internet , sosyal medya vb birçok etmenin tesirinde ortaya çıkan yeni bir hayatın içindeyiz .  Bu gelişen dünya ,  akademik süreçler içerisinde başarı beklenen bu yeni nesile uygun , hazır mı acaba öğretmenlerimiz ?   Acaba öğretmenlerimiz  bu konularda eğitim ,   mesleki gelişimleri ve hazırlıkları yeterince yapılıyor mu ? Kısacası öğretmenler bu duruma karşı ne kadar donanımlı ve de hazır ,  yani öğrenciye bu sevide – yeter vaziyette- gerekli liderliği öğretmenliği yaparilir düzeyde mi ? Bu sorunun cevabı geleceği şekillendirecek çünkü . Mevcutta kimi öğrencilerin bu düzeyde  öğretmenlerin önünde ve ilerisinde olduğu durumlar görüyoruz  ki bu durum  düşündürücü oluyor  . Dolayısı ile  öğretmenlere gerek kişisel olarak , gerekse de içinde bulundukları kurumlara (okullarfa) , gerekse de ülkenin ve dünyanın bu seviyede ki  tüm kurumlarına (bakanlıklara - devletlere)  ciddi sorumluluklar düşüyor . Bu yazının içerisindeki yer alan tüm olası tehlikelere karşı yalnızca ailenin ya da bireyin kişisel cabaları veya farkındalıkları çözüm olamaz . Süreç topyekün ilerlemelidir . Dolayısıyla  öğretmenler özelinde yapılabilecek bu sorgulamanın aynı zamanda  öğrenci ve gençler özelinde aileleri   ve ebeveynleri için de geçerildir.  )

6-     Kendisi

( Oran en yüksek faktör  /  Burası esas ilginç ve de önemli olan kısım . Kişiliği , karakteri ve bunun nasıl şekillendiğine bağlı olarak bilinci, istekleri ve benzeri faktörler. Çocuğun , gencin saygı , anlayış gören özelliklerinin üzerine  sağlıklı , bilinçli ve planlı gidilmesi ve cevherlerin keşfedilmesi ve işlenmesi de diyebiliriz buna ...  )

“İpucu :  Çocuğun kendi güçlü yönlerini bilmesi lazım “

 Yani , kendini tanıyan çocuğun ya da gencin neleri yapıp neleri yapamayacağı ,  hangi yönlerinin güçlü , hangi yönlerini güçlendirmesi gerektiğini görünmesi, bilmesi ya da bulunup keşfedilmesinin önemine vurgu yapılıyor .

“İpucu 2 : Yaşam memnuniyeti yüksek çocuk yetiştirebilmek”

Hem başarılı ,  hem de yaşamından memnun olarak tarif edilebilir bu durum .

Yaşam Menuniyeti yüksek çocukların aileleri neler yapıyormuş bunlara bakalım ,

-        Hep birlikte ailecek  akşam yemeği yiyorlarmış ( Ancak bu yemek esanasında örneğin TV açık değil , kimsenin telefonu masada değil , yalnızca yemek yeniliyor ve sohbet ediliyor.   )

-        Çocukları ile karşılıklı sohbet etmek , samimi içten ,anı kavrayıcı  konuşarak paylaşmak .

-        Okulun nasıl gidiyor konusunu açarak konuşmak , sorgular nitelite olmayan yani  şu dersin nasıl , bu sınavın nasıl geçti , niye o notu aldın  gibi değil .  Okulda  neler oluyor , arkadaşlarında , öğretmenlerinle neler yapıyorsunuz, bugünün nasıl geçti , ilginç bir anektod var mı vb ..?  

-        Ortak İlgili alanları olması ve bu konular üzerilerine konuşmak, araştırmak, birlikte planlamak, uygulamak gibi ...  

Bunlar yapıldıkça ya da arttırıldıkça sağlıklı bir iletişim oluştuğu ve güçlendiği görülüyor  .

Gelecek günlerde ne olacak , bizi neler bekliyor ?

Şu günlerde ağırlıklı olarak  internette neler kullanılıyor ? 
İstatistikleri göre en yaygın kullanım : FaceBook , Youtube, İnstagram, Linkedin vb...

Soru : Dijital çağda nasıl çocuklarımız  olsun ?

Çocuğun ya da bir bireyin ideal olarak nasıl olması isteniyor ise  yani normal yaşamada  bir birey hangi evrensel , felsefi , ahlaki , sosyal vb normalarda ideal bir birey ise , aynı  şeylerin digital dünya da olması idealdir , gereklidir ve de beklenir  .  Yani yaşamın ahlaki , felsefi ve etik kurallarına nasıl uyuluyorsa aynı normlara sanal ve dijital dünyada da uyulması gerekir .

Zeka  ( DQ , Dijital Zeka)

Bugüne kadar  bu konuda ölçümü olan  IQ  ,  EQ  ‘yu duymuş ve de biliyorduk   ama şimdiden sonra birde hayatımıza DQ , Digital İnttelegent – Dijital zeka unsuru girtmiş olacak ...

İngilizcede kısaca “DQ” olarak anılan dijital zekâ kavramı, bireylerin, dijital hayatın zorluklarıyla yüzleşmelerini ve gereklerine uyum sağlamalarını olanaklı kılan toplumsal, duygusal ve bilişsel yetenekler bütünüdür.

Bu yetenekler, birbiriyle bağlantılı sekiz alanda toparlanabilir:   1. Dijital kimlik  2. Dijital kullanım 3. Dijital korunma 4. Dijital güvenlik:  5. Dijital duygusal zekâ 6. Dijital iletişim:  7.  Dijital okuryazarlık 8.  Dijital haklar .  Gençlerin Digital dünya ve gelecek için bu konularda mutlaka  eğitilmesi lazım .

Detaylar

-        Dijital okur yazar  olmak . Yani yalnızca okur olarak kalmak değil , o dünyanın üreticisi, yani yazarı da olmayı bilmek , istemek  bunu öğrenmek.

-        Yeni neslin bizlere oranla sorunları fiziken artmış  bir dünya ile karşı karşıya kalacakları ve de ayrıca daha erken bu konuda bilinçlenmelerinin de etkisi ile bu fiziki şartlara da çözümler üretmek zorunlulukları olacak gibi görünüyor . Örneğin , savaşlar , açlık, iklim sorunları , işsizlik , sosyal çalkantılar vb . Dolayısı ile dünyadaki var olan bu problemleri tespit etmek , bunları çözmek için teknolojiden yararlanarak duruma çözümler üretmeleri beklenecektir .  Bunun için dijital dünyada da örneğin kodlamayı ürenerek  çözümler üretmeleri gerekecek , dijital çözümler destekli somut eylemler yapmaları gerekecek ...

Biz şimdiki ebeveynler   - +30 +40 yaş -  ile çocuklarımızın farkına şöyle bir  bakalım  .  Örneğin biz ebeveynler kendi eğitim zamanlarımızda okulda şu soruya ezbere yanıt verdik “ Akdenizin bitki örtüsü nedir ? Cevap, makidir ! ” . Yine hepimiz fiilen pamukta fasulye yetiştirdik, onun günbegün büyümesini yetişmesini gözlemledik . Bizim dönemimizdeki eğitimin somut iki örneğiydi bunlar   . Ama bu çocuklara biz daha farklı ve  fazla sorunlarları olan bir dünya bırakıyoruz ,  bu yüzden çocuklarımza  bizim gibi bir eğitim verirsek bu yeterli olmayacağı gibi , zarar da verebilir.  Bırakacağımız miraz bu olamaz . Ne der bir kızılderili atasözünde “ Dünya bize atalarımızdan miras kalmadı , onu çocuklarımızdan ödünç aldık “  O halde , ödünç aldığımız dünyayı onlara düzgün bırakma yollarını bulmak zorundayız !  Dolayısı ile  artık  günümüz  teknolojisi ve gelişmleleri ve içeriklerine uygun  daha sağlıklı , üretken ve çözüm üreten çocuklar yetiştirmeliyiz .

Dijital Ayak İzlerine Dikkat !

Dijital ayak izini öğretmeliyiz ,  ileride  yetişkin olduklarında da  bunlar görülecek, yani dijital dünyada “ Karda yürüdü ama izini belli etmedi “ gibi bir durum söz konusu olmayabilir , bu yüzden bilinçli ve farkında olunulmalıdır.  İnternette ve dijital dünyadada ardımızda atık ve çöp bırakmamalıyız .

Eleştirel Düşünce

Bir diğeri  öğretilmesi ve geliştirilmesi gereken özellik ve vasıf ise ,  eleştirel düşünce ,  sorgulama , muhakeme gücünü geliştirmek ayrıca da  içerik üretmektir  .

Dijital vatandaşlık

"Dijital vatandaş bilgi ve iletişim kaynaklarını kullanırken eleştirebilen, online davranışlarının etik sonuçlanırın bilen, ahlaki online kararlar alabilen, teknolojiyi kötüye kullanmayan, dijital dünyada iletişim kurarken ve işbirliği yaparken doğru davranışı uygulayan ve teşvik eden vatandaştır."


Günümüz ve gelecekte hayatımıza girecek önemli bir unsurda bu  .  Bundan sonra fiziki sınırların kalktığı bir dünya da yaşamak zorunda kalabiliriz . Buna hazır olmalıyız , dil , din , ırk gibi farklıklar  dışında bir gelişmeden bahsedilebilir gelecekte . Burada  birlikte üretim , ortak girişimcilik var , yavaş yavaş  global vatandaşlık verilmeye başlanıldı  ve de gelişecek gibi görünüyor . Dünyanın bazı bu konuda ki öncü ülkelerinde cocuklara şu an okullarda  girişimcilik öğretiliyor  ve gelecek nesillerini  bu duruma hazırlıyorlar  . Ya biz ne yapıyoruz , neler yapmalıyız  ?

Dijital Sağlık

Eğer bu şekilde cocuk yetiştireceksek  ,  nasıl ki bir birey normal yaşamda da sağlıklı olmak için çabalıyor ise ve  her şey sağlıklı olmak üzerine ise  , burada da işe  sağlıktan  yani “Dijital sağlıktan “  başlamamız gerekiyor.

Dikkat edilecek şeyler nelerdir ?

Dijital dünya ile hepimizin hem bildiği ama sürekli yapmaya devam ettiği klişelerden bazıları şunlar  - Dikkat edilmesi gerekenler  - 

-       Dik otormak önemli, bilgisayar başında , ofis çalışma ortamında , dik ve doğru oturma, materyalleri  doğru ve bilinçli kullanma .

-        Cep telefonu ile yolda yürüken ilgilenme , başını dik tut ki karşını çevreni gör, örneğin trafik ığında kırmızı / yeşil yandığını farket,  misal bir sokak direğine çarpıp özğr dileme  ya da bir yayaya çarpma   !

-        Çalışma esnasında  mutlaka maksimum 1 saat süresi sonrasında ilgilendiğin şeye fiziki ara ver , yerinden kalk , dolaş ve geri gel .

-        Gözlerini dinlendir . Bunun için açık bir ufka uzağa 30 sn ‘den az olmamak kaydıyla bakma egzersizi yap .

-        Yapılacak dinlenmelerde  bir başka teknoloji ve dijital uygulama olmamalıdır . Yani bilgisayardan kalkıp , tv izleme , telefonu bırakıp  bilgisayarı açma !

Ne kadar süre  teknolojik araçlar kullanılmalı ?

Kesin bir zaman yok ama yaş grubuna göre değişkenlikler gösterebilir

Örneğin bir lise öğrencisi ya da yetişkin içinde bu süre  45 dk – 1 Saat arasında tavsiye edilirken , daha küçük yaş gruplarında süreler  onbeş dakika gerilere çekilebilir .  Çocuklarımız bu durumda zaman yönetiminde sorun yaşayabilir bu yüzden onlarla yetişkinlerin beraber bir planlama ve  program yapmasında yarar vardır .  

Dijital Bağımlılık

Dijital bağımlık da günümüzde artık diğer bağımlıklar ( Alkol , uyuşturucu, obezite vb)  gibi soruna dönüşmüş, tedavi ve süreçleri , klinik düzeyde çalışma ve çözüm noktaları bile gelişmeye başlamıştır. Dikkat !

Ditital bağımlılığın semptomlar nelerdir ?

( Günümüzde bunun “ ekran bağımlılığına “  dönüşmeye başladını söyleyebiliriz, çünkü hepimiz neredeyse günün çok büyük bir kısmında sürekli  bir ekranlara - TV, Bilgisayar, tablet, cep telefonu vb- bakıyoruz çünkü . )

Şunlar  sürekli yapılıyorsa sorun yaşar ya da yaşıyor olabiliriz.

Çocukta akademik başarı düşüyorsa ,

Yetişkinde iş üretme performansı düşüyorsa ,

İnternet uğruna diğer sosyal ve fiziki davranış ve görevler uygulanmıyorsa ,

Arkadaşları ,  internette uzun zaman geçirdiğiniz için çocuğunuzdan şikayetçi ise , (yetişkinler içinde geçerlidir tabi ki )

Yemekleri ve yemek zamanlarını bu sebeple kaçıyor ise ya da yemeğini bilgisayar ya da telefon başında yiyorsa ( Uzmanlar bunun çok tehlikeli olduğunu iletiyor .  )

İnternet yüzünde sık sık uykusuz kalıyorsa ,

İnternette çok kaldığı  söylenildiğinde sinirleniyorsa  ,

Gerçek hayatta arkadaşı olmayıp internette tanıştıklarında bahsediyorsa ,

Ve  bu davranışlar sık sık oluyorsa bir bağımlıktan bahsedilebilir , bu bağımlılık da diğer bağımlıklar gibi sıkntılı bir durumdur ve tedavi gerekmektedir .  Dolayısı ile  bunlara bakmak , takip etmek , sorgulamak gerekir  ,  yetişkinlerin de kendilerinde  bunları sorgulamaları gerekir .

Bu durumun  nedenleri  ve  buna karşı neler yapılabileceği de bilinmelidir .

Örneğin ,

-Belki gecici bir kaçış ihtiyacı , sıkıntılardan günlük sorunlardan uzaklama isteği mi ?

( Bilgi :Türkiye de bilgisayar oyun oynama yaş ort 37 imiş , dolayısı ile  çocuk ya da gençlere özel bir sorundan ve çözümden bahsedilmediği çok açık )

-Kafa dinlendirmek için mi ?

-Sosyal olmak için mi ?

-Gerçek arkadaş bulmayıp arkadaş bulmak için mi ?

-Oyunların temelinde mücadele ,başarma , yarış  , rekabet  ihtiyaçları tatmini gibi mi ?

-Oyunlarda sürekli olan hedeflere ulaşma isteği mi ?

Peki ya  bu nedenler nasıl ortaya çıkarılabilir ? 
Şüphesiz ki başta iletişimle , yani konuşarak ve de gözlemleme ile de desteklenerek .

Öneri

Bu platformalarda  kullanıcı olma yanı sıra çocuklarımızı o konuları tasarlama , uygulama , kodlama gibi kısımlara yönlendirmek önerilir . Yani olayda uygulayıcı , kullanıcı ya da tüketici gibi kalma , işin içine gir , yaratıcı ve üretici de ol, örneğin  , yazılım kodlama öğren , Bloger ol , yazı yaz , sürekli download yapma , arada upload da yap kısaca dijital dünyada isen üreticisi de ol  ..

Özellikle çocuk ve gençleri  , kullandıkları , izledikleri , oynadıkları  internet uygulamaları, TV dijital dünyadaki programlar da olması gereken  ulusal ya da uluslararsı uyarılar  konusunda bilgilendirelim ve uyarılara dikkat etmelerini sağlayalım . Örnek +7yaş  , +18 , Şiddet İçerir gibi kodlar öğretilmeli  ...

Çok entersan bir nokta ..

İnternette günümüzce kullanıcılar tarafından  dakikada belkide  onbinlerce fotoğraf paylaşılıyor sürekli olarak . Şüphesiz ki bunların çoğu da masumane ve samimiyetle yapılıyor . Oysa ki istenildiği taktirde ,hatta siz öyle olmadığını düşünmeseniz de yalnızca bu paylaşımlaınızla bile sizin   ev adresinize kadar tespit edilebilir ve  dijital davranış haritanız vs dahi çıkarılabilir .  ( Öneri :  Edward Snowden 'in hayatını anlatan filmi bir izleyin )
Örneğin herhangi bir cep telefonundan bunu yapıyorsanız .  Telefonnuzun ayarlardan /  konum servisleri açıksa yüklenen her fotoğrafta  konum adres bilgisi istenildiği taktide başkaları tarafından bulunabilir düzeydedir .  Aynı yerdeki “ pil” e bakıldığında en son hangi uygulamalarda zaman geçirdiğini görmek de mümkün . Yani dijital platformalar ve dünyada  ardınızda kalın bir iz kaldığını hiçbir zaman aklınızan çıkarmamalı ve bu bilinçle haraket ediyor olmalısınız .

Sosyal medya

Günümüzde sosyal medya hayatımızın vazgeçilmezlerinden biri olmaya doğu hızla ilerliyor hatta oldu da diyebiliriz. Ama bu durum bazı tahlikeleride  beraberinde getiriyor .

Siber tehlikler ve siber zorbalık
( +12 yaş üzerinde çocuklar için çok daha tehlikeli )

Araştırmalar, Türkiye de  şu istatistikleri veriyor :

-Her yüz gençten / dokuzunun “ Hediye kazandığını belirten HERŞEYİ YAPABİLİYOR” olduğunu gösteriyor , bunlardan biri sizin çocuğunuz da olabilir ... (Çok tehlikeli bir durum)

-Ondördü  “ doğum gününü parola olarak kullanabileceğini düşünüyor “ (Güvenlik riski )

-Şifrelerini kendi aralarında paylaşıyorlar , şifrelerin, parolaların kişisel bilgi olduğu , önemli olduğu  ve kimseyle paylaşılmaması gerektiği mutlaka öğretilmeli . (Güvenlik riski )

-Onsekizi güvendiği kişiden bir e-posta ya da mesaj gelince  teyit almadan orada söyleneni yapıyor ( dikkat  o kişi sahte hesap vb olabilir ) (Güvenlik riski ve tehlike  )

-Onu  yüzüne söylemeyen şeylerin sanal dünyada söylenmesinde zarar görmüyor ve  söylüyor  ( Hakaret, küfür , lakap vb )  ( Etik ve ahlaki sorun )

-Sekizi  de tehdit içeren mesaj gönderilmesinde sorun görmüyor  ( Etik , ahlaki sorun , davranış bozukluğu )

Biz siber zorbalığı öğretmediğimiz için bunu yapabiliyor ya da maruz kaldıklarında da  özellikle çocuklar ne yapacaklarını bilmiyorlar , bu durumda ciddi bir sorun  yaratma riski taşıyor .

Araştırmalarda  siber zorbalığa maruz kalan çocukların akademik başarılarının da düşürdüğünü gösteriyor .  Çareside  yine doğru, sağlıklı iletişim, paylaşım , bilinçlendirme ve öğretmekte yatıyor .

Sonuçta

Birlikte ne sürede ,  ne kullanacağını belirlemek çok önemli

Yabancılara kişsel veri ve bilgi vermemesini bilmek, öğretmek  çok önemli  ( İnternet üzerinde tanışılan kişilerin gerçek olduğuna inanma duygusu  baskın , bu duruma karşı uyarılmalı ve öretilmeli , bunlar gerçek kişiler olmayabilir diye ... )

Üç koruma yöntemi var ve  öğretilmeli  :  1- bloklama 2- görmezden gelme 3- terketme  ( bunlar öretilmeli  ve gerekirse tehlike hissediliyorsa  bilgi vermesini , ebeveynlere  gelmesi söylenmeli )  Araştırmalar : Saldırıya uğrayan çocukların ailelerine dönüş yapmadığını gösteriyor . (  Korku ve  Güven sorunu )

Kişisel veriler  kesinlikle paylaşılmamalı !

Anne babalar ve yetişkinler ne yapmalı ?

Akademik başarı durumu yakından  takip edilmeli , dalgalanmalar incelenmeli .

Hangi siteler üye olunulduğu mümkün olduğunca  bilenmeli

İnternet güvenliği sağlamak önemli , sağlanmalı ve  öğretilmeli

Çocuğun özel paylaşımlarına da saygılı olmalı , olabileceği kabul edilmeli , bunu için en uygunu ona düzgün bir  rol model olunmalı

Herhangi bir  olumsuz sayfa tespitiniz olursada bilinen internet  ihbar hatlarını kullanabilirsiniz .

Çocuğunuzla anlaşarak, paylaşarak , dengeli olmak ve bunu  kurmak  ve de koruman için çalışmak uğraşmak gerekir .

Hepsi bukadar şimdilik ...

Aylak Adam

              Mart 2018

Not: Bu yazı ve  bilgiler “ Dijital Çağda Ebeveyn Olmak “ Prf. Dr. Şirin Karadeniz ‘in sunum ve konferansından esinlenilerek, notlar alınarak yazılmıştır.

 Konuyla ilgili  bir makale  linki   :

"Dijital Zeka “DQ” Kavramı ile Tanışın: Çocukların Kazanması Gereken 8 Dijital Yetenek "

Yuhyun Park (infollutionZERO Vakfı Başkanı)

http://dijitalmedyavecocuk.bilgi.edu.tr/2016/11/14/dijital-zeka-dq-kavrami-ile-tanisin-cocuklarin-kazanmasi-gereken-8-dijital-yetenek/